Hep Aynı İnsanlara Çekildiğini Fark Ettin Mi?
'Şema Kimyası'

Neden bir döngünün içine sıkışmış gibi hissederiz ? Sanki aynı olayları farklı insanlarla sürekli deneyimleyip dururuz, sonsuz bir döngü gibi. Her ne kadar bilinçdışı bir süreç olsa da neden hep benzer tarzda insanlara çekildiğinizi merak etmiş olabilirsiniz. Bu durum şemalarınızla alakalı olabilir.

Şemalar, geçmiş deneyimlere dayanarak oluşan düşünce, duygu ve davranış örüntüleridir. Çocuklukta başlar ve yaşam boyu gelişerek karmaşıklaşır. Erken dönemde oluşan uyumsuz şemalar vardır. Bunlar kişiye ve ilişkilerine zarar veren olumsuz kalıplardır. Çocuklukta karşılanmamış temel ihtiyaçlar yetişkinlikte bizi şema kimyası adı verilen bir kavrama ulaştırır. Şema kimyası, çocuklukta gelişen erken dönem uyumsuz şemaların yetişkinlikte tekrar canlanmasına neden olan bir durumdur. Kişi farkında olmadan kendisini şemasını doğrulayan ilişkilere, insanlara veya olaylara çekilmiş bulur. Yani kişi çocuklukta edindiği olumsuz duygusal deneyimlere benzeyen durumlara mıknatıs gibi çekilir. Başka bir deyişle tanıdık olana çekim duyma hali denilebilir. Ancak zihnimize tanıdık gelen bu durum en çok yara aldığımız noktalardır.

Şema Kimyasında Çekim
Şema kimyasına verilebilecek en belirgin örneklerden biri, terk edilme şeması olan kişilerin tutarsız, ilgisiz, işkolik ya da ilişkisi olan kişilere karşı çekim hissetmeleri ve onları partner olarak seçmek istemeleridir. Çekim hissettikleri kişiler zaten ilişkiye uygun olmayan kişiler olduğu için terk edilme şeması olan kişiler ilişkilerinde yalnız bırakılabilir ya da gerçekten terk edilebilir. Böylece bu kişilerin şemaları kendini doğrulamış olur.

Başka bir örnek ise başarısızlık şemasına sahip olan birinin kendini eleştiren, aşırı mükemmeliyetçi ve yargılayıcı partnerler seçmesi ve onlara karşı güçlü bir çekim hissetmesi olabilir. Bu örnekte de kişinin başarısızlık şeması, partnerinin ona karşı tavırlarıyla sürekli olarak tetiklenebilir ve böylece şema kendini sürdürebilir.

Şema Kimyasından Sağlıklı Bir İlişki Olur Mu?
Şemalarından dolayı birbirine çekim hisseden iki kişi arasında sağlıklı bir romantik ilişki yaşanma ihtimali oldukça düşüktür. Çünkü bu gibi ilişkiler yıkıcı ve olumsuz şemaları sürdürmemize katkıda bulunurlar. Ancak iki kişi de şemalarının farkında ise, bu şemalar ve şemaların ilişkiye etkileri üzerinde çalışıyorlar ise ilişkiye sağlıklı bir yön verebilirler. Bu nedenlerle şema kimyasını gerçek bir beğeniden ayırmak çok önemlidir.

Şema Kimyasını Nasıl Anlarız?
Eğer hep benzer kişilere karşı çekim hissettiğinizi düşünüyor ve bu nedenle ilişkilerinizde zorluklar yaşıyorsanız dikkat edebileceğiniz birkaç önemli nokta vardır. Öncelikle ilk görüşte aşk kavramı aklımızda bir soru işareti yaratmalıdır. İlk görüşte beğenme ve hoşlanma sağlıklı ve normalken, ilk görüşte aşk yıkıcı bir şemanın işareti olabilir.

Yıkıcı Şemaların Yansıması
Bununla birlikte partner seçimlerimizde şemanın oluşturduğu bir tanıdıklık hissinden çok olumlu ve iyi hissettiren deneyimleri yaşayıp yaşamadığımıza dikkat etmek önemlidir. Romantik hayatınızda benzer kişilere karşı çekim hissediyorsanız, size iyi gelmeyecek partnerler karşınıza çıkıyorsa partner seçimlerine daha yakından bakmayı ihmal etmemek gerekir. Bu noktada kendinize sorabileceğiniz birkaç soru belirleyebilirsiniz. Örneğin, Karşımdaki kişiye ne kadar çekim hissediyorum? Daha önce ne zaman buna benzer bir duyguyu hissettim? Karşımda ki kişi benim sağlıklı ihtiyaçlarımı karşılamaya uygun ve istekli mi? Bu ilişki alma-verme dengesi eşit olan, sağlıklı bir ilişki mi? soruları şema kimyasını gerçek bir beğeniden ayırabilecek sorulardan birkaçıdır.

Şema Kimyasının Önüne Geçmek Mümkün Mü?
Tekrar tekrar aynı şeyleri yaşamak yorucu ve can sıkıcı olsa da bunun neden kaynaklandığını anlamak müdahale edebilmek için büyük bir fırsattır! Nasıl şemalarımızı anlayıp onlara meydan okuyabilirsek şemamıza yönelik seçtiğimiz partnerleri fark edip bunun önüne geçebiliriz. Kendimize sorular sorarak, sağlıksız partnerlere sınır çizerek ve şema kimyamızın yüksek olduğu kişilere temkinli yaklaşarak, gerekirse psikolojik destek alarak sağlıklı ilişkiler kurabiliriz. Psikoterapi olarak Şema Terapi ekolü ile çalışılması büyük katkı sağlayacaktır.


Kaynakça
Rafaeli, E., Bernstein, D. P., & Young, J. E. (2012). Şema Terapi Ayırıcı Özellikler. İstanbul: Psikonet Yayınları.
Azizlerli, N., Şaşıoğlu, M., & Karaosmanoğlu, H. A. (2016). İlişkiler Başlatmak Sürdürmek Bitirmek. İstanbul: Psikonet Yayınları.

Uzm. Klinik Psikolog Merve TOK KAĞIT
Stajyer Psikolog İrem KOLCU